लाडकी बहीण योजनेतून २६.३४ लाख महिला अपात्र: संपूर्ण तपशील
महाराष्ट्र सरकारच्या मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही राज्यातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल महिलांना सक्षम करण्यासाठी सुरू करण्यात आलेली एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजने अंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा १,५०० रुपये आर्थिक सहाय्य दिले जाते, ज्यामुळे त्यांचे जीवनमान सुधारावे आणि स्वावलंबी बनावे हा उद्देश आहे. मात्र, नुकत्याच झालेल्या अर्ज पडताळणी प्रक्रियेत २६.३४ लाख लाभार्थी अपात्र ठरल्याची धक्कादायक माहिती समोर आली आहे. ही माहिती महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी विधान परिषदेत दिली.
अपात्रतेची कारणे
अर्ज पडताळणी दरम्यान अनेक निकषांवर आधारित लाभार्थ्यांची छाननी करण्यात आली. यामध्ये खालील कारणांमुळे लाभार्थी अपात्र ठरले:
- सरकारी कर्मचारी आणि पेन्शनधारक: सरकारी नोकरीत असलेल्या किंवा पेन्शन मिळणाऱ्या महिलांना या योजनेसाठी अपात्र ठरवण्यात आले.
- उच्च उत्पन्न: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त असलेल्या महिलांचा समावेश अपात्रांच्या यादीत झाला.
- चारचाकी वाहन मालकी: ज्या महिलांच्या कुटुंबाकडे चारचाकी वाहन आहे, त्या देखील अपात्र ठरल्या.
- पुरुष लाभार्थी: आश्चर्यकारकपणे, १४,२९८ पुरुषांनीही या योजनेसाठी अर्ज केले होते आणि ते लाभ घेत होते, जे पूर्णपणे नियमबाह्य आहे.
- इतर तांत्रिक कारणे: चुकीची कागदपत्रे, अपूर्ण माहिती, किंवा इतर योजनांमधून लाभ घेणाऱ्या व्यक्तींचा समावेश.
आर्थिक नुकसान आणि कारवाई
या अपात्र लाभार्थ्यांमुळे सरकारचे दरमहा सुमारे ३९ कोटी ५१ लाख रुपये आणि वार्षिक ४,७४१ कोटी रुपये इतके आर्थिक नुकसान होत असल्याचा अंदाज आहे. यामुळे सरकारने कठोर पावले उचलण्याचा निर्णय घेतला आहे. अपात्र लाभार्थ्यांचे पैसे जून २०२५ पासून तात्पुरते स्थगित करण्यात आले आहेत. याशिवाय, अपात्र लाभार्थ्यांवर कायदेशीर कारवाईचा विचारही सुरू आहे, ज्यामुळे भविष्यात अशा चुका टाळता येतील.
पात्र लाभार्थ्यांचे हप्ते सुरू
अपात्र लाभार्थ्यांमुळे योजनेच्या अंमलबजावणीवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले असले, तरी सरकारने पात्र लाभार्थ्यांना दिलासा दिला आहे. एकूण २.२५ कोटी पात्र महिलांना जून २०२५ चा हप्ता यशस्वीपणे वितरित करण्यात आला आहे. यामुळे योजनेचा खरा लाभ गरजू महिलांपर्यंत पोहोचत असल्याचे दिसून येते.
योजनेचे उद्दिष्ट आणि महत्त्व
मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य देण्यासाठी आणि त्यांच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे. ही योजना विशेषतः ग्रामीण आणि शहरी भागातील आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या महिलांना लक्ष्य करते. योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी पारदर्शकता आणि पात्रतेच्या निकषांचे काटेकोर पालन आवश्यक आहे.
भविष्यातील उपाययोजना
या प्रकरणानंतर सरकारने योजनेच्या पडताळणी प्रक्रियेला अधिक मजबूत करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामध्ये डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर करून अर्जदारांची माहिती तपासण्यासाठी स्वयंचलित प्रणाली विकसित करण्याचा विचार आहे. तसेच, जनजागृती मोहिमेद्वारे योजनेच्या निकषांबाबत लोकांना माहिती दिली जाणार आहे, जेणेकरून भविष्यात चुकीचे अर्ज टाळता येतील.
निष्कर्ष
लाडकी बहीण योजनेतून २६.३४ लाख महिलांचा अपात्र ठरल्याने योजनेच्या अंमलबजावणीतील त्रुटी समोर आल्या आहेत. मात्र, सरकारने तातडीने कारवाई करत पात्र लाभार्थ्यांना दिलासा दिला आहे. योजनेचा खरा उद्देश साध्य करण्यासाठी पारदर्शकता आणि कठोर पडताळणी आवश्यक आहे. यामुळे गरजू महिलांना योग्य लाभ मिळेल आणि सरकारी तिजोरीवरील अनाठायी खर्च टाळता येईल.